cilt alerjileri ne demek?

Cilt Alerjileri

Cilt alerjileri, bağışıklık sisteminin normalde zararsız olan maddelere (alerjenlere) aşırı tepki vermesi sonucu ortaya çıkan, deride görülen alerjik reaksiyonlardır. Bu reaksiyonlar, kaşıntı, kızarıklık, kabarıklık, kuruluk ve pullanma gibi çeşitli belirtilerle kendini gösterebilir. Cilt alerjileri, her yaşta ve herkeste görülebilir ve yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir.

Türleri

Cilt alerjileri farklı mekanizmalarla ortaya çıkabilir ve farklı klinik görünümlere sahip olabilir. En sık görülen cilt alerjisi türleri şunlardır:

• Kontakt Dermatit: Cildin doğrudan bir alerjen veya tahriş edici madde ile teması sonucu ortaya çıkar. İki ana türü vardır:
  • Alerjik Kontakt Dermatit: Bağışıklık sisteminin alerjene tepki vermesiyle oluşur. Örneğin, nikel alerjisi veya parfüm alerjisi gibi.
  • İrritan Kontakt Dermatit: Cildin tahriş edici bir maddeye (sabun, deterjan, asit, çözücü vb.) maruz kalması sonucu oluşur. Alerjik reaksiyon içermez, doğrudan cilt hasarı ile ilişkilidir.
• Ürtiker (Kurdeşen): Deride aniden ortaya çıkan, kaşıntılı, kabarık ve kızarık lezyonlardır. Genellikle alerjik reaksiyonlar, ilaçlar, enfeksiyonlar veya fiziksel faktörler (soğuk, sıcak, basınç) tetikleyebilir.
• Anjiyoödem: Ürtiker ile sıklıkla birlikte görülen, derinin alt tabakalarında ve mukozalarda şişlik ile karakterize bir durumdur. Genellikle yüz, dudaklar, dil ve boğazda görülür ve solunum problemlerine neden olabilir.
• Atopik Dermatit (Egzama): Genellikle çocukluk çağında başlayan, kronik ve tekrarlayıcı bir cilt hastalığıdır. Kaşıntılı, kuru ve iltihaplı cilt lezyonları ile karakterizedir. Genetik yatkınlık, bağışıklık sistemi sorunları ve çevresel faktörler rol oynar.
• İlaç Döküntüleri: Bir ilaca karşı alerjik reaksiyon sonucu ortaya çıkan cilt döküntüleridir. Farklı şekillerde görülebilir (ürtiker, makülopapüler döküntü, büllöz döküntü vb.) ve bazen ciddi sistemik reaksiyonlara (anafilaksi gibi) yol açabilir.
• Güneş Alerjisi: Güneş ışığına maruz kalma sonucu ortaya çıkan cilt reaksiyonlarıdır. Polimorf ışık erüpsiyonu (PLE) en sık görülen türüdür.

Nedenleri ve Risk Faktörleri

Cilt alerjilerine neden olan faktörler çok çeşitlidir ve kişiden kişiye değişebilir. Bazı yaygın nedenler ve risk faktörleri şunlardır:

• Alerjenler:
  • Metal: Nikel, kobalt
  • Kimyasallar: Parfüm, koruyucu maddeler (parabenler, formaldehit), boyalar
  • Bitkiler: Poison ivy, poison oak, lateks
  • Gıdalar: Fıstık, süt, yumurta, balık, kabuklu deniz ürünleri, soya, buğday
  • İlaçlar: Penisilin, sülfonamidler, NSAID'ler (nonsteroidal anti-inflamatuar ilaçlar)
  • Böcek sokmaları: Arı, eşek arısı
• Genetik Yatkınlık: Ailede alerji veya atopik hastalık öyküsü (astım, alerjik rinit, atopik dermatit) olan kişilerde cilt alerjisi riski daha yüksektir.
• Bağışıklık Sistemi: Bağışıklık sistemi bozuklukları veya zayıflaması cilt alerjisi riskini artırabilir.
• Çevresel Faktörler:
  • Hava Kirliliği: Hava kirliliği, cilt bariyerini bozarak alerjenlerin cilde nüfuz etmesini kolaylaştırabilir.
  • İklim: Kuru ve soğuk hava, cildin kurumasına ve tahriş olmasına neden olabilir.
  • Güneş Işığı: Güneş ışığı, bazı kişilerde alerjik reaksiyonlara neden olabilir.
• Yaş: Bebekler ve çocuklar, cilt bariyerleri henüz tam olarak gelişmediği için cilt alerjilerine daha yatkındır.
• Meslek: Bazı meslek grupları (saç stilistleri, sağlık çalışanları, inşaat işçileri), alerjenlere veya tahriş edici maddelere daha fazla maruz kaldıkları için cilt alerjisi riski daha yüksektir.

Belirtiler

Cilt alerjilerinin belirtileri, alerjinin türüne, şiddetine ve etkilenen bölgeye göre değişebilir. En sık görülen belirtiler şunlardır:

• Kaşıntı: Cilt alerjilerinin en yaygın belirtisidir. Kaşıntı, hafif veya şiddetli olabilir ve uyku kalitesini bozabilir.
• Kızarıklık: Ciltte kızarıklık, alerjik reaksiyonun olduğu bölgede görülür.
• Kabarıklık (Şişlik): Deride küçük, kabarık lezyonlar (ürtiker) veya daha geniş alanlarda şişlik (anjiyoödem) görülebilir.
• Kuruluk: Cilt kuruyabilir, çatlayabilir ve pul pul dökülebilir.
• Pullanma: Özellikle atopik dermatitte görülen bir belirtidir.
• Kabarcıklar (Veziküller veya Büller): Küçük, sıvı dolu kabarcıklar veya daha büyük, sıvı dolu kabarcıklar (büller) oluşabilir.
• Ağrı veya Yanma: Ciltte ağrı veya yanma hissi olabilir.
• Ciltte Kalınlaşma (Likenifikasyon): Kronik kaşıntı ve tahriş sonucu cilt kalınlaşabilir ve deri görünümü belirginleşebilir.

Teşhis

Cilt alerjilerinin teşhisi, genellikle bir dermatolog tarafından yapılır. Teşhis süreci şunları içerebilir:

• Tıbbi Öykü: Doktor, hastanın alerji öyküsünü, semptomlarını, kullandığı ilaçları ve diğer sağlık sorunlarını sorar.
• Fiziksel Muayene: Doktor, cildi dikkatlice inceler ve belirtilerin türünü, yaygınlığını ve şiddetini değerlendirir.
• Alerji Testleri: Alerjiye neden olan maddeyi (alerjeni) belirlemek için çeşitli alerji testleri yapılabilir:
  • Deri Prick Testi (Deri Delme Testi): Cilde küçük miktarda alerjen uygulanır ve cilt reaksiyonu gözlemlenir.
  • Deri Yama Testi (Patch Test): Alerjenler, cilde yapıştırılan özel bantlar (patch) aracılığıyla uygulanır ve 48-72 saat sonra cilt reaksiyonu değerlendirilir. Kontakt dermatit teşhisinde kullanılır.
  • Kan Testleri (RAST veya ImmunoCAP): Kanda belirli alerjenlere karşı antikor seviyeleri ölçülür.
• Biyopsi: Nadiren, kesin tanı koymak için cilt biyopsisi gerekebilir.

Tedavi

Cilt alerjilerinin tedavisi, alerjinin türüne, şiddetine ve hastanın genel sağlık durumuna göre değişir. Tedavi genellikle semptomları hafifletmeyi, alerjik reaksiyonları önlemeyi ve yaşam kalitesini iyileştirmeyi amaçlar. Tedavi yöntemleri şunları içerebilir:

• Alerjenden Kaçınma: Alerjiye neden olan maddeden (alerjenden) kaçınmak, en önemli tedavi yöntemidir. Alerjen belirlendikten sonra, hastanın alerjenden uzak durması ve maruz kalmaktan kaçınması gerekir.
• Topikal Kortikosteroidler: Ciltteki iltihabı azaltmak ve kaşıntıyı gidermek için kullanılan kremler veya losyonlardır. Doktorun önerdiği şekilde kullanılmalıdır.
• Topikal Kalsinörin İnhibitörleri (Takrolimus, Pimekrolimus): İltihabı azaltan ve kortikosteroidlere alternatif olarak kullanılabilen kremlerdir.
• Antihistaminikler: Kaşıntıyı gidermek için kullanılan ilaçlardır. Hem topikal (krem, losyon) hem de oral (tablet, şurup) formları mevcuttur.
• Nemlendiriciler (Emoliyanlar): Cildin nemini korumak ve kuruluğu önlemek için kullanılan kremler veya losyonlardır. Özellikle atopik dermatitte önemlidir.
• Sistemik Kortikosteroidler: Şiddetli alerjik reaksiyonlarda, oral veya enjeksiyon yoluyla kortikosteroidler kullanılabilir. Ancak uzun süreli kullanımları yan etkilere neden olabilir.
• İmmünoterapi (Aşı Tedavisi): Alerjiye neden olan maddeye karşı bağışıklık sistemini eğiterek duyarsızlaştırmayı amaçlayan bir tedavi yöntemidir. Özellikle arı alerjisi gibi bazı alerjilerde etkilidir.
• Fototerapi (Işık Tedavisi): Ultraviyole (UV) ışığı kullanılarak ciltteki iltihabı azaltmayı amaçlayan bir tedavi yöntemidir. Özellikle atopik dermatitte kullanılır.
• Biyolojik İlaçlar: Son yıllarda geliştirilen, bağışıklık sisteminin belirli hedeflerine yönelik olarak çalışan ilaçlardır. Şiddetli atopik dermatit tedavisinde kullanılırlar.

Önleme

Cilt alerjilerini önlemek için alınabilecek bazı önlemler şunlardır:

• Alerjenlerden Kaçınma: Alerjiye neden olan maddelerden (alerjenlerden) kaçınmak.
• Cilt Bakımı: Cildi düzenli olarak nemlendirmek, cildin bariyer fonksiyonunu güçlendirmek.
• Hassas Ciltlere Uygun Ürünler Kullanmak: Parfüm, boya ve diğer tahriş edici maddeler içermeyen, hipoalerjenik ürünler kullanmak.
• Eldiven Kullanmak: Tahriş edici maddelerle (deterjanlar, kimyasallar) temas ederken eldiven kullanmak.
• Güneşten Korunmak: Güneş ışınlarına maruz kalmaktan kaçınmak veya güneş koruyucu kullanmak.
• Stresi Yönetmek: Stres, cilt alerjilerini tetikleyebilir veya şiddetlendirebilir. Stresi yönetmek için rahatlama teknikleri (yoga, meditasyon) uygulamak.

Not: Bu makale sadece bilgilendirme amaçlıdır ve bir doktorun veya diğer sağlık profesyonelinin tavsiyesinin yerini alamaz. Cilt alerjisi belirtileri yaşıyorsanız, bir doktora danışmanız önemlidir.